Nederland tekent doodvonnis hiv-positieve vreemdelingen

Deze week schreven Ton Coenen, Alex Pastoors en Marc van der Valk een open brief in de NRC, waarin ze het opnemen voor ongedocumenteerde vreemdelingen met HIV. Ik heb vaker mijn zorgen geuit over het in mijn ogen inhumane beleid van de regering dat er op uit is zieke mensen terug te sturen naar landen van herkomst, zoals Ghana en Nigeria, waar ze nooit toegang zullen krijgen tot adequate medische behandeling. Ik ben blij met hun oproep aan de nieuwe staatssecretaris Dijkhoff van Justitie om zorgvuldiger en barmhartiger met deze groep om te gaan. Hieronder hun 'open brief':

In Nederland worden hiv-positieve vreemdelingen uitgezet naar landen waar zij geen toegang hebben tot de voor hen noodzakelijke medicatie. De Nationale Ombudsman kwam dit voorjaar tot de conclusie dat het beleid van de Nederlandse overheid niet deugt. Dit is niet het eerste kritische rapport over het Nederlandse uitzetbeleid van zieke vreemdelingen. Nederland tekent een doodvonnis voor hiv-positieve vreemdelingen. Na jaren van ontkenning door voorganger Fred Teeven, roepen wij staatssecretaris Dijkhoff op om het beleid onmiddellijk aan te passen. 

Wanneer een vreemdeling met hiv in Nederland een verblijfsvergunning aanvraagt op medische gronden, kan dat alleen als behandeling medisch noodzakelijk maar in het land van herkomst niet beschikbaar is. De Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) gebruikt echter een zeer discutabele interpretatie van “beschikbaarheid”. Zij verstaat hieronder: “medicatie is op enig punt in het land aanwezig, of kan geïmporteerd worden uit het buitenland”. 

Plat gezegd betekent dit dat als er één doosje hiv-remmers aanwezig is op 100.000 mensen met hiv, een vreemdeling kan worden teruggestuurd naar zijn land. Medicijnen zijn dan immers in het land beschikbaar volgens de IND. Zelfs als de medicatie in het land niet aanwezig is, gaat de Nederlandse overheid er in sommige gevallen vanuit dat een vreemdeling zijn pillen kan importeren uit het buitenland, op eigen kosten. Zonder te controleren of die medicijnen in het land zijn toegestaan. Het idee dat een individuele patiënt ervoor kan zorgen dat medicatie geïmporteerd wordt, is luchtfietserij. Door deze onzorgvuldige werkwijze van de IND lopen vreemdelingen met hiv een groot risico te sterven als zij terug moeten keren naar hun eigen land. 

Het nieuwe rapport van de Nationale Ombudsman hekelt deze kwalijke gang van zaken en concludeert dat een vreemdeling alleen mag worden teruggestuurd als medicatie niet alleen beschikbaar is, maar ook feitelijk toegankelijk. Op dit moment wordt er door de IND niet gekeken of een vreemdeling na terugkeer ooit daadwerkelijk toegang zal krijgen tot een hiv behandeling. Door willens- en wetens genoegen te nemen met fictieve beschikbaarheid neemt de Nederlandse overheid het risico dat de teruggestuurde vreemdeling ernstig ziek wordt of zelfs overlijdt. Uiterst onzorgvuldig, concludeert de Ombudsman. Onmenselijk en levensgevaarlijk, vinden wij.  

In Nederland woont een kleine groep vreemdelingen met hiv. Wij vinden niet dat alle vreemdelingen met hiv een verblijfsvergunning moeten krijgen. Nederland kan en moet niet het ziekenhuis van de wereld zijn. Maar wij roepen de staatssecretaris wel op om het beleid van de IND direct aan te passen en te baseren op de feiten. Informatie over feitelijke beschikbaarheid van hiv medicatie in nationale behandelprogramma’s wordt door de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) en UNAIDS goed bijgehouden. Tot nu toe weigeren het Ministerie en de IND deze informatie te gebruiken in besluitvorming, en baseren zij zich op obscure, anonieme informatie. Het moet vaststaan dat iemand met hiv die wordt uitgezet zijn behandeling kan voortzetten. Zolang dit niet kan worden gegarandeerd, moet er een verblijfsvergunning op medische gronden worden gegeven.

Na het verschijnen van het rapport van de Ombudsman hebben GroenLinks en de PvdA Kamervragen gesteld. De Raad van Europa en het Aids Fonds publiceerden al eerder kritische rapporten over het terugkeerbeleid bij vreemdelingen met hiv. We roepen de nieuwe staatssecretaris op om nu de aanbevelingen uit deze rapporten over te nemen, en gebruik te maken van de aanwezige kennis om op zorgvuldige wijze vast te stellen of behandeling mogelijk is. Hiermee kan een einde worden gemaakt aan het uitzetten van vreemdelingen met hiv die in hun eigen land niet worden behandeld. Het ontbreken van behandeling zal uiteindelijk onherroepelijk leiden tot de dood.

Ton Coenen, directeur Aids Fonds

Marc van der Valk, voorzitter Nederlandse Vereniging van HIV Behandelaren

Alexander Pastoors, voorzitter Hiv Vereniging Nederland 

(verschenen als open brief in de NRC op 16 april 2015)